نسخه نگار «فاضل» | یادی از دکتر محمود فاضل یزدی مطلق

به گزارش شهرآرانیوز، در ســـــــــــــال ۱۳۳۲  خـــورشـــیـــدی سعـیــد طباطبایی که اصالتا اهل نائین بود بخشی از املاک و دارایی‌های خود را وقف مسجد جامع گوهرشاد کرد. شاید در نگاه اول این وقف نامه شبیه صد‌ها وقف نامه دیگری باشد که قرن‌های گذشته به شمار دیگر وقف‌های این مسجد اضافه شد، اما جنس وقف‌های این واقف با دیگر وقف‌های مسجد گوهرشاد فرق داشت. از جمله موقوفات او ۵ هزار جلد نسخه خطی و کتاب چاپی بود که این امر سبب تأسیس کتابخانه مسجد گوهرشاد شد. او حتی منافع وقفی یکی از باغ‌های خود را برای کمک به خرج و مخارج کتابخانه در نظر گرفت.

 یکی از رقبات سید سعید طباطبایی قطعه باغی در روستای ابرده بود که به نام «باغ کتابخانه» مشهور شده بود. از آنجا که سید سعید مردی اهل علم و کتاب شناس بود نسخه‌های خطی نفیسی در کتابخانه او وجود داشت. از زمان تأسیس کتابخانه در سال ۱۳۲۲ خورشیدی به همت دیگر واقفان به تعداد نسخه‌های خطی آن افزوده شد. اما کتاب‌ها برحسب قطع در قفسه‌های آهنین چیده شده بود و بدون هرگونه نظام کتابداری بود.

این کتابخانه از لحاظ تغذیه و تکمیل مواد خود و سرویس دادن به مراجعان، به کندی پیش می‌رفت و سرانجام به هنگام تخریب اطراف فلکه حضرت، محل آن هم تخریب شد و همه کتاب‌ها به انباری منتقل و بر در آن قفل آهنینی زده و به کلی تعطیل شد.
نسخه‌های خطی نفیس این کتابخانه به یک مرد فاضل و کتاب شناسی نیاز داشت تا آن‌ها را به همه علاقه‌مندان معرفی کند. از زمان وقف نسخه‌های خطی تا اوایل دهه ۶۰ خورشیدی هیچ کسی دلش برای این نسخه‌ها نسوخت و گامی برای شناساندن آن‌ها برنداشت.

سال ۱۳۶۲ اداره اوقاف خراسان تصمیم گرفت تا فردی را برای فهرست نویسی نسخ خطی مسجد گوهرشاد انتخاب کند. دکتر محمود فاضل یزدی مطلق که در آن زمان استاد دانشکده الهیات فردوسی بود برای این امر انتخاب شد. او که خود از نسخه شناسان تراز اول کشور بود با همتی وصف ناشدنی تک تک این نسخه‌ها را با ریز بینی معرفی کرد و بالاخره نخستین جلد فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مسجد گوهرشاد در سال ۱۳۶۳ خورشیدی منتشر شد.

 اما این تنها اثر علمی دکتر محمود فاضل نبود. او از خاندانی اهل علم سربرآورده بود. پدرش شیخ محمد، امام جماعت مسجد حاج رجب در بالا خیابان مشهد بود و منبر هم می‌رفت. برخی گویند نسب ایشان از طرف پدر به ملا محمد صالح مازندرانی می‌رسد که داماد علامه مجلسی بود و از همین روی، بعضی از خویشاوندان وی لقب صالحی علامی و بعضی دیگر لقب مجلسی را برای خود انتخاب کرده بودند. محمود فاضل پدرش را در سنین نوجوانی از دست داد.

پس از آن در حوزه علمیه مشهد و در مدرسه نواب مشغول به تحصیل شد و مقدمات و سطح و خارج را فرا گرفت سپس به دانشکده معقول و منقول رفت و مدرک لیسانس را از مشهد و دکترای رشته فلسفه را از دانشگاه تهران دریافت کرد. در دوران اقامت در تهران کتاب «نجات» ابن سینا را نزد مرحوم شعرانی و کتاب «اسفار» را در مدرسه مروی نزد مرحوم مطهری و بخش الهیات اسفار را در محضر دکتر مهدی حائری در مدرسه سپهسالار قدیم خواند.

 او پس از آن به مشهد آمد و در کتابخانه دانشکده الهیات مشهد مشغول به کار شد. سپس عضو هیئت علمی این دانشکده شد و تا اسفند ۱۳۸۰ که بازنشسته شد به تدریس کلام اسلامی، عرفان و حکمت اشراق در این دانشکده اشتغال داشت. وی پس از بازنشستگی هم به تدریس دروس کلام و فلسفه اسلامی و عرفان و تحقیق و پژوهش مشغول بود.

عشـــق به کتـــاب و کتـــاب خـــوانی در وجودش نقش بسته بود. او ساعت‌ها بدون خستگی در غرفه‌های نمایشگاه بین المللی کتاب قدم می‌زد. هر هفته در جمعه بازار‌های کتاب حضور پیدا می‌کرد و به قول خودش در همین جمعه بازار‌ها کتابی را که مدت‌ها دنبال آن می‌گشت، پیدا کرده بود.

خاطرات خرید کتب مورد نیاز و گرو گذاشتن عـــبای خود برای خرید کتاب  و پشتکاری که به کار بسته بود و رنجی که برای فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه‌های پاکستان و ترکمنستان متحمل شده بود همه و همه برای نسخه شناسان جوان درس بود.
در ســــــال ۱۳۸۶ کتـــابخـــانه تخصـــصـــی شخصی خود را که شامل بیش از ۶ هزار نسخه چاپی برجسته، ۱۲۳ عنوان نسخه خطی بسیار کمیاب، ۲۹ قطعه عکس تاریخی، ۷۴ نسخه چاپ سنگی و ۳۳ نسخه عکسی ۷ عدد نکاح نامه خـــطـــی، ۲۱۹ نســـخـــه پایـــان نـــامـــه و ۱۳۵۰ نشریه و مجله بود به کتابخانه مرکزی آستان قدس اهدا کرد.

مجـــمـــوعـــه اهـــدایی دکـــتر فـــاضـــل در کتابخـــانه تخصصی مخطوطات در تالاری به نام دکتر فاضل یزدی نگهداری می‌شود. این مجموعه بسیار نفیس و گران بها حاصل تلاش‌های بسیار در طول عمر استاد می‌باشد که هم اکنون در اختیار عموم دانش پژوهان قرار گرفته است.

مرد خستگی ناپذیر پژوهش

حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمود یزدی مطلق (فاضل) در سال ۱۳۱۲ در مشهد به دنیا آمد. او دارای مدرک دکتری رشته فلسفه و حکمت اسلامی از دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی و استاد دانشکده الهیات مشهد بود که در فروردین سال ۱۳۸۱ بازنشسته شد و پس از آن تا ۱۰ خرداد ۱۳۸۹ که رحلت کرد به تدریس دروس کلام و فلسفه اسلامی و عرفان و تحقیق و پژوهش مشغول بود. تألیف و ترجمه بیش از سی عنوان کتاب و چاپ حدود ۱۴۰ مقاله از جمله افتخارات به جای مانده از این عالم فقید است. 

از افتخارات کسب شده حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمود یزدی مطلق (فاضل) می‌توان از نویسنده برگزیده در عرصه دین و فرهنگ و استاد نمونه دانشگاه فردوسی مشهد در سال ۱۳۷۷ و دریافت حدود سی لوح تقدیر و جایزه از سوی مقامات علمی کشور نام برد. او در چهل و یک کنگره جهانی در داخل و خارج از کشور شرکت داشته که در تمام آن‌ها دارای مقاله بوده است و بیش از صد سخنرانی و مصاحبه در صدا و سیما و صد‌ها مقاله در جرائد و مجلات کشور ارائه کرده است.

در ادامه حتما بخوانید چندخطی در مورد مصحف ناب ۱۴۰۰ ساله